La atom chi rij taq ureprotem taq q’ij? Jun ureprotem q’ij are jun nim polajem pa le uqajb’al q’ij. Kuk’aqla miles de millones utz’aqatil pa le kaj.
Are taq jujun chi kech taq kemtz’aqatil le ruk’a’am q’a’q kul pa we uwach ulew, kub’an je’l taq chuplinem ( Xuquje’ kb’ix chech boreales o australes). Xa k’ut we taq tz’aqatil kuya’ uk’axal taq tzijonem pa taq tzijob’al on uk’olib’al taq kaxlan q’aq’ chi’l taq sitinel.
La kaweye'j chi le upoq'owem taq le uwaq'ij pa jun la'j ch'umil man qas ta k'o uchuq'ab' pacha' jun nim ch'umil pacha' le Q'ij. Xa k'u t le telescopio ALMA xuriq taq upoq¡owem sib'alaj k'o uchuq'ab' pa jun kaq la'j ch'umil che ri are man qas ta kub'an k'ax chi uwach le Q'ij.
Pa le upoq'owem uwaq'ij le la'j kaq kuk'aq sib'alaj k'o uchuq'ab' kaqiq' le 10 000 uchuq'ab' na chi uwach le Q'ij.
Le uchuq'ab' kaqiq' are uxer taq jastaq kab'anow chech le sib'alaj kakanik. Xa jun jastaq kab'anow chech we la'j kaq chi kukaq kaqiq' k'o uchuq'ab': ¡katajin kuk'aq upoq'owe uwaq'ij le sib'alaj nima'q xuquje' man kaq'ati' taj!
K’i ch’umil kaq nitz’a’q k’o tzajch’umil chi kech, xa k’u kaqiye’j chi man k’o taj. ¡Le uk’aslemal jun tzajch’umil chi rij taq we ch’umil are’ kelesax rumal le rilb’al!
Dato curioso
Le e nitz’aq kaq are’ kaq xa rumal chi man e k’atan taj pacha’ le nik’aj ch’umil chik. Chachomaj jun q’aq’ rech gas: le q’aq’ man qas ta kak’atanik are chi pa uwi’ le q’aq’ xuquje’ kub’an kaq jawije’ le qas k’atan wi, chi k’o chi unaqaqj le q’aq’ ja’, kujal pa jun raxkaj.
Share:
